Πάγκρεας

Το πάγκρεας είναι όργανο του οπισθοπεριτοναϊκού χώρου και έρχεται σε άμεση γειτνίαση με την σπονδυλική στήλη, την πυλαία φλέβα και την αορτή προς τα πίσω, το στόμαχο προς τα εμπρός και προς τα πλάγια με το 12κτυλο και το σπλήνα. Η αιμάτωσή του προέρχεται από τις παγκρεατο12κτυλικές αρτηρίες καθώς και από κλάδους της σπληνικής αρτηρίας. Χωρίζεται σε τμήματα, τα οποία ονομάζονται κεφαλή, αγκιστροειδής απόφυση, αυχένας, σώμα και ουρά που έρχεται σε άμεση σχέση με τις πύλες του σπληνός.

Φυσιολογία

Το πάγκρεας αποτελεί ένας πολύ σημαντικό αδένα του σώματος με εξωκρινή και ενδοκρινή λειτουργία. Παράγει ορμόνες, όπως η ινσουλίνη, η σωματοστατίνη, το παγκρεατικό πολυπεπτίδιο και το πεπτίδιο Υ. Παράλληλα παράγει μια σειρά ενζύμων τα οποία μέσω του παγκρεατικού πόρου μεταφέρονται στο έντερο και βοηθούν στην πέψη των τροφών.

Γενικά στοιχεία για τον καρκίνο του παγκρέατος

Σχηματική απεικόνιση καρκίνου στην κεφαλή του παγκρέατος

Υπάρχουν 2 βασικοί τύποι καρκίνου του παγκρέατος, αυτοί της εξωκρινούς μοίρας και αυτοί της ενδοκρινούς μοίρας. Οι κακοήθειες της εξωκρινούς μοίρας προέρχονται από τα κύτταρα των πόρων και από τα αδενικά κύτταρα και είναι πολύ πιο συχνοί. Αντίθετα, οι όγκοι της ενδοκρινούς μοίρας, γνωστοί και ως νησιδιώματα προέρχονται από κύτταρα του ενδοκρινούς παγκρέατος και συχνά απελευθερώνουν ορμόνες στην κυκλοφορία του αίματος που ανιχνεύονται στις αιματολογικές εξετάσεις. Για το λόγο αυτό η ονομασία τους είναι ανάλογη της εκλυόμενης ουσίας, όπως γαστρινώματα, ινσουλινώματα, σωματοστατινώματα κτλ. Ο πιο συχνός τύπος κακοήθειας είναι το πορογενές αδενοκαρκίνωμα που αποτελεί το 90-95% του συνόλου των κακοηθειών του οργάνου.

Παράγοντες κινδύνου

Οι κυριότερες παράγοντες που έχουν ενοχοποιηθεί για την παρουσία αυξημένων περιστατικών καρκίνου του παγκρέατος είναι:

Κάπνισμα
Παχυσαρκία
Αλκοόλ
Ιστορικό παγκρεατίτιδας
Σακχαρώδης διαβήτης
Ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού

Συμπτώματα και σημεία

Λόγω της ανατομικής θέσης του παγκρέατος, ο καρκίνος μπορεί να μεγαλώσει αρκετά σε μέγεθος πριν δώσει συμπτώματα, με αποτέλεσμα συχνά να ανιχνεύεται σε προχωρημένο στάδιο. Τα κυριότερα συμπτώματα είναι:

Aλγος με κατανομή στην περιοχής της οσφύος
Ίκτερος
Απώλεια όρεξης
Καταβολή δυνάμεων
Απώλεια βάρους
Κνησμός

Διάγνωση

Η διαγνωστική διαδικασία ξεκινά με λήψη λεπτομερούς ιστορικού και την κλινική εξέταση του ασθενούς. Εν συνεχεία, ο κάθε γιατρός έχει στη διάθεσή του μια σειρά από εξετάσεις για την επιβεβαίωση της διάγνωσης του καρκίνου του παγκρέατος, όπως αιματολογικές εξετάσεις, συμπεριλαμβανομένων και ειδικών καρκινικών δεικτών, όπως το CA 19-9, CEA, AFP, καθώς και απεικονιστικές εξετάσεις, όπως υπερηχογράφημα κοιλίας, αξονική τομογραφία κοιλίας, μαγνητική τομογραφία, MRCP, PET. Τα τελευταία χρόνια με την εξέλιξη των ενδοσκοπικών μεθόδων, υπάρχει η δυνατότητα επιβεβαίωσης της διάγνωσης με ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα και λήψη βιοψίας από τον όγκο.

Σταδιοποίηση

Η σταδιοποίηση του καρκίνου του παγκρέατος βασίζεται σε τρία βασικά στοιχεία, το μέγεθος του όγκου, τη λεμφαδενική συμμετοχή στη νόσο και την παρουσία ή όχι απομακρυσμένων μεταστάσεων. Η σταδιοποίηση περιλαμβάνει ένα σύστημα 4 σταδίων, όπου τα στάδια Ι και ΙΙ θεωρούνται τα καλύτερα από πλευράς πρόγνωσης, αφού ο όγκος εξαιρείται χειρουργικά. Το στάδιο ΙΙΙ ορίζεται ως τοπικά εκτεταμένη νόσος, όπου η χειρουργική θεραπεία δεν αποτελεί τη θεραπευτική λύση και χρειάζονται επιπλέον θεραπευτικές παρεμβάσεις για να βελτιωθεί η πρόγνωση του ασθενούς. Το στάδιο VI περιλαμβάνει απομακρυσμένες μεταστάσεις και έχει τη χειρότερη πρόγνωση.

Πρόγνωση

Η πρόγνωση εξαρτάται από το στάδιο της νόσου. Ασθενείς σταδίων Ι και ΙΙ όπου και υποβάλλονται σε χειρουργική επέμβαση, παρουσιάζουν την καλύτερη πρόγνωση με πιθανότητα 5ετούς επιβίωσης 20%. Ασθενείς σταδίου ΙΙΙ έχουν μέση επιβίωση 14 μήνες, ενώ ασθενείς με νόσο σταδίου VI, έχουν μέση επιβίωση 6-8 μήνες.

Χειρουργική θεραπεία

Επέμβαση Whipple και αποκατάσταση της συνέχειας του πεπτικού σωλήνα

Δυστυχώς μόνο το 20% των ασθενών που πάσχουν από καρκίνο του παγκρέατος έχουν χειρουργικά εξαιρέσιμη νόσο. Οι υπόλοιποι αντιμετωπίζονται μόνο με παρηγορητική χειρουργική επέμβαση.

Η μέθοδος επέμβασης εξαρτάται από την εντόπιση του όγκου. Ασθενείς με όγκο στην κεφαλή, στον αυχένα και στην αγκιστροειδή απόφυση, αντιμετωπίζονται με τη λεγόμενη επέμβαση Whipple, η οποία περιλαμβάνει την αφαίρεση του μεγαλύτερου τμήματος του παγκρέατος, του 12κτύλου, της αρχικής μοίρας της νήστιδας, της χοληδόχου κύστεως, του χοληδόχου πόρου, των λεμφαδένων της περιοχής και ενδεχομένως του άντρου του στομάχου. Η επέμβαση αυτή αποτελεί πρόκληση για κάθε χειρουργό και αποτελεί μια από τις δυσκολότερες επεμβάσεις της γενικής χειρουργικής.

Η μετεγχειρητική νοσηλεία είναι συνήθως μακρά και απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή και πιθανή νοσηλεία σε μονάδα εντατικής θεραπείας. Πιθανές επιπλοκές από την επέμβαση αυτή είναι η γαστρική στάση, διαφυγή από την αναστόμωση, αιμορραγία, παγκρεατικό συρίγγιο, διαπύηση τραύματος.

Για όγκους του σώματος και της ουράς του παγκρέατος η επέμβαση εκλογής είναι η ουραία παγκρεατεκτομή. Αυτή περιλαμβάνει την αφαίρεση του περιφερικού τμήματος του παγκρέατος και ενδεχομένως του σπληνός, κάτι το οποίο εξαρτάται από τη θέση του όγκου και την εμπειρία του χειρουργού.

Μετεγχειρητικά, οι ασθενείς είναι πιθανό να χρειαστεί να υποβληθούν σε συμπληρωματική χημειοθεραπεία για χρονική περίοδο 6 μηνών.

Οι ασθενείς με σταδίου ΙΙΙ νόσο, υποβάλλονται σε συνδυασμό χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας, αλλά η πρόγνωση είναι χειρότερη σε σχέση με τα στάδια Ι και ΙΙ.

Ασθενείς με νόσο σταδίου VI αντιμετωπίζονται μόνο με χημειοθεραπεία. Σε περίπτωση ίκτερου τοποθετείται stent στο χοληδόχου πόρο.