Χολολιθίαση

Ως χολολιθίαση ορίζουμε την εναπόθεση σκληρών μορφωμάτων εντός της χοληδόχου κύστεως, τα οποία ονομάζονται χολόλιθοι. Είναι αρκετά συχνό νόσημα και προσβάλλει και τα δυο φύλα με μια μικρή υπεροχή στις γυναίκες, ηλικίας άνω των 40 ετών. Η αιτιολογία της χολολιθίασης δεν έχει πλήρως κατανοηθεί, αν και φαίνεται ότι υπάρχει μια σειρά παραγόντων που είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία χολολίθων. Η παραγωγή της χολής γίνεται από το ήπαρ και η αποθήκευσή της γίνεται εντός της χοληδόχου κύστης, για να χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια των γευμάτων με στόχο την πέψη των λιπαρών τροφών. Βασικά στοιχεία της χολής είναι μεταξύ των άλλων , η χοληστερόλη και η χολερυθρίνη, ένα προϊόν αποδόμησης των ερυθρών κυττάρων του αίματος. Παράλληλα, τα 2 αυτά συστατικά αποτελούν και τους βασικούς πυρήνες δημιουργίας των χολολίθων. Περίπου το 95-98% των χολολίθων έχουν ως βασικό στοιχείο τη χοληστερόλη και το υπόλοιπο 2-5% τη χολερυθρίνη. Το μέγεθος και ο αριθμός των χολολίθων μέσα σε μια χοληδόχο κύστη ποικίλλει σημαντικά.

Σχηματική απεικόνιση χολολιθίασης

Η πορεία της χολολιθίασης διαφέρει από άτομο σε άτομο. Κάποιοι πάσχουν από χολολιθίαση και δε το γνωρίζουν αφού δεν έχουν συμπτωματολογία, ενώ άλλοι εμφανίζουν μια σειρά συμπτωμάτων που τους οδηγεί στην αναζήτηση ιατρικής βοήθειας. Η συχνότερη επιπλοκή της χολολιθίασης είναι η χολοκυστίτιδα, δηλαδή η φλεγμονή του οργάνου, η οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί τόσο συντηρητικά όσο και χειρουργικά με αφαίρεση της χοληδόχου κύστεως, κάτι το οποίο τα τελευταία χρόνια πραγματοποιείται λαπαροσκοπικά. Αν δεν αντιμετωπιστεί η χολολιθίαση μπορεί να επιπλακεί κάποια στιγμή με σοβαρές επιπλοκές όπως, παγκρεατίτιδα, γαγγραινώδης χολοκυστίτιδα, διάτρηση χοληδόχου κύστεως και σηψαιμία, με άμεση απειλή της ζωής του ασθενούς. Συνιστάται, σε περίπτωση συμπτωμάτων η άμεση αναζήτηση ιατρικής βοήθειας προς αποφυγή των επιπλοκών αυτών.

Αίτια και παράγοντες κινδύνου

Στις περισσότερες περιπτώσεις η ανάπτυξη χολολιθίασης οφείλεται στην επικάθηση εντός της χοληδόχου κύστεως μεγάλων ποσοτήτων χοληστερόλης. Η περίσσεια χοληστερόλης που δεν αποβάλλεται σχηματίζει μικρούς πυρήνες, οι οποίοι αργότερα θα εξελιχθούν σε χολολίθους. Μεγάλη ηλικία και παχυσαρκία συνδέονται άμεσα με την παρουσία μεγάλης ποσοτητας χοληστερόλης εντός της χοληδόχου κύστεως.

Οι κυριότεροι παράγοντες κινδύνου που ενοχοποιούνται για τη δημιουργία χολολίθων είναι:

Η ηλικία ( άνω των 40 ετών)
Παχυσαρκία
Γυναικείο φύλο
Απότομη απώλεια βάρους (αυξάνεται η συγκέντρωση χοληστερόλης)
Διαβήτης
Φυλή (συχνότερη η χολολιθίαση στη Λατινική Αμερική)
Οικογενειακό ιστορικό χολολιθίασης-χολοκυστίτιδας
Παθήσεις του ήπατος
Εγκυμοσύνη (εμποδίζει την ελεύθερη αποβολή της χολής στο έντερο)
Λήψη φαρμάκων

Συμπτώματα

Η χολολιθίαση μπορεί να οδηγήσει κάποια στιγμή σε φλεγμονή, που ονομάζεται χολοκυστίτιδα και η οποία είναι υπεύθυνη για την εμφάνιση μιας σειράς συμπτωμάτων, όπως:

Κοιλιακό άλγος εντοπιζόμενο κυρίως στο δεξιό άνω ημιμόριο της κοιλιάς
Εμπύρετο
Έμετος και ναυτία μετά τη λήψη γευμάτων
Ρίγος
Απώλεια όρεξης
Μετεωρισμός κοιλιάς
Δυσπεψία
Εφίδρωση
Πόνο στη ράχη ή στο δεξιό ώμο

Σε περίπτωση που ένας ή περισσότεροι χολόλιθοι κυλήσουν από τη χοληδόχο κύστη εντός του χοληδόχου πόρου, είναι δυνατόν να προκαλέσουν πλήρη απόφραξη της ροής της χολής προς το έντερο, (κατάσταση γνωστή ως χοληδοχολιθίαση) οδηγώντας έτσι σταδιακά αύξηση της χολερυθρίνης στο αίμα και σε συμπτώματα, όπως υπέρχρωση ούρων, αποχρωματισμό κοπράνων και κίτρινη κροιά στο σκληρό χιτώνα του οφθαλμού καθώς και στο δέρμα.
Οι χολόλιθοι είναι δυνατόν να προκαλέσουν οξεία παγκρεατίτιδα, κατάσταση που απαιτεί άμεση νοσηλεία, λόγω απόφραξης του παγκρεατικού πόρου

Επιπλοκές

Οξεία χολοκυστίτιδα (φλεγμονή της χοληδόχου κύστεως)
Οξεία χολαγγειϊτιδα (προσβολή του χοληδόχου πόρου από μικρόβια και βαριά λοίμωξη λόγω απόφραξης αυτού από χολολίθους)
Οξεία παγκρεατίτιδα (φλεγμονή του παγκρέατος λόγω απόφραξης του παγκρεατικού πόρου, η οποία στη βαριά μορφή της μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή)
Χοληδοχολιθίαση (απόφραξη του χοληδόχου όρου από χολολίθους και εμφάνιση ικτέρου)

Προσοχή

Συνιστάται η άμεση αναζήτηση ιατρικής βοήθειας, λόγω απειλής της ζωής του αρρώστου, σε περιπτώσεις όπου ο ασθενής παρουσιάζει τα εξής:

Σοβαρό και επίμονο κοιλιακό άλγος
Υψηλό πυρετό, άνω του 38,5 με ρίγος
Διάταση-μετεωρισμό της κοιλιάς
Ταχυκαρδία, έντονη εφίδρωση

Διάγνωση

Η διάγνωση της χολολιθίασης γίνεται με λήψη πλήρους ιστορικού, κλινικής εξέτασης και απεικονιστικό έλεγχο που συνήθως περιλαμβάνει υπερηχογράφημα κοιλίας και αξονική τομογραφία κοιλίας.

Θεραπεία

Είναι δυνατόν κάποιοι ασθενείς να μην εμφανίσουν ποτέ συμπτώματα χολολιθίασης και η ανακάλυψη των χολολίθων να γίνει τελείως τυχαία στα πλαίσια διερεύνησης για άλλο λόγο. Συνήθως σ’αυτήν την κατηγορία ασθενών

Σχηματική απεικόνιση χολολιθίασης

Στους υπόλοιπους ασθενείς που παρουσιάζουν συμπτώματα είναι πιθανό να χρειαστούν ολιγοήμερη παραμονή σε Νοσοκομείο, διακοπή της σίτισης και χορήγηση ενδοφλεβίως αντιβιοτικών και αναλγητικών με στόχο την ύφεση των συμπτωμάτων. Αν τα συμπτώματα υποχωρήσουν, οι ασθενείς εξέρχονται με διατροφικές οδηγίες και συνιστάται σε 6-8 εβδομάδες η διενέργεια λαπαροσκοπικής χολοκυστεκτομής, ως οριστική θεραπεία. Αν τα συμπτώματα δεν ποχωρήσουν, απαιτείται άμεση χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση της χοληδόχου κύστεως.

Η επέμβαση επιλογής είναι η λαπαροσκοπική χολοκυστεκτομή, η οποία πλεονεκτεί έναντι της κλασσικής ανοιχτής χολοκυστεκτομής στο μετεγχειρητικό πόνο, στο κοσμητικό αποτέλεσμα και στη ταχύτερη επάνοδο του αρρώστου στις φυσιολογικές δραστηριότητες. Η επέμβαση γίνεται με τη βοήθεια κάμερας και ειδικών εργαλείων, μέσω μικρών οπών στο δέρμα, μήκους 1 εκατοστού. Τα τελευταία χρόνια, έδαφος κερδίζει και η ρομποτική χολοκυστεκτομή. Κυριότερες επιπλοκές μετά από μια επέμβαση λαπαροσκοπικής χολοκυστεκτομής είναι:

Εικόνα από λαπαροσκοπική αφαίρεση χοληδόχου κύστης λόγω χολολιθίασης

Εμπύρετο
Αιμορραγία
Αλγος, εντοπιζόμενο κυρίως στο άνω δεξιό τεταρτημόριο της κοιλίας ή στο δεξιό ώμο
Κάκωση χοληδόχου πόρου ή της ηπατικής αρτηρίας
Κάκωση 12κτύλου
Χολόρροια

Οι παραπάνω επιπλοκές είναι ευτυχώς πολύ σπάνιες, εντούτοις απαιτείται μεγάλη προσοχή από το χειρουργό τόσο κατά τη διάρκεια της επέμβασης όσο και μετά, με βάση την κλινική εικόνα του αρρώστου. Η έγκαιρη αναγνώρισή τους οδηγεί και στην έγκαιρη αντιμετώπισή τους.
Μετά τη διενέργεια χολοκυστεκτομής, συστήνεται συγκεκριμένο διαιτολόγιο στους ασθενείς, το οποίο πρέπει να ακολουθούν για 20 περίπου ημέρες. Το διαιτολόγιο αυτό περιλαμβάνει κάποιους περιορισμούς, όπως είναι η αποφυγή:

Πλήρες set εργαλείων λαπαροσκοπικής χολοκυστεκτομής

Λιπαρών τροφών
Γλυκών
Τηγανητών γευμάτων
Αναψυκτικών
Αυγά, γιαούρτι, πλήρες γάλα
Παστές τροφές
Οστρακοειδή
Όσπρια, σάλτσες, καρυκεύματα
Ξηροί καρποί
Οινοπνευματώδη
Χοιρινό και αρνίσιο κρέας

Σε περίπτωση που ένας ή περισσότεροι χολόλιθοι αποφράξουν το χοληδόχο πόρο, διενεργείται μια μέθοδος καθαρισμού του που ονομάζεται ενδοσκοπική παλίνδρομος χολαγγειοπαγκρεατογραφία. ( ERCP) Είναι μέθοδος που μπορεί να εφαρμοστεί εντός Νοσοκομείου. Υπό αναισθησία, εισάγεται από το στόμα σωλήνας, ο οποίος κατευθύνεται μέχρι το 12κτυλο και αναγνωρίζει το σημείο εισόδου του χοληδόχου πόρου. Εισάγεται στο χοληδόχο πόρο και με τη βοήθεα ειδικά σχεδιασμένων εργαλείων καθαρίζει το χοληδόχο πόρο από τους χολόλιθους. Συνήθως οι ασθενείς μένουν ένα βράδυ εντός του Νοσοκομείου.