Αποτελεί μια από τις βασικότερες εξετάσεις για τη μελέτη του παχέος εντέρου για τυχόν μορφολογικές ανωμαλίες οι οποίες είναι ορατές από την πλευρά του βλεννογόνου, της εσώτερης δηλαδή στοιβάδας του τοιχώματος του παχέος εντέρου. (πολύποδες, καρκινικές βλάβες, εκκολπώματα, αγγειοδυσπλασίες, φλεγμονώδη νοσήματα εντέρου) Πραγματοποιείται με την εισαγωγή ειδικού οργάνου από τον πρωκτό, το οποίο προωθείται κατά μήκος του αυλού του εντέρου και φθάνει μέχρι και τη συμβολή του παχέος εντέρου με το λεπτό έντερο. (ειλεοτυφλική συμβολή) Μερικές φορές για ανατομικούς λόγους ή λόγω δυσανεξίας του ασθενούς ή όταν ο εξεταστής το κρίνει απαραίτητο, η ενδοσκόπηση μπορεί να μην ολοκληρωθεί και να περιοριστεί στη μελέτη του τελικού τμήματος του παχέος εντέρου μόνο (ορθό και σιγμοειδές) Στην περίπτωση αυτή, η εξέταση ονομάζεται ορθοσιγμοειδοσκόπηση.
Κολονοσκόπηση
Πότε ενδείκνυται
- Παρουσία αίματος κατά την κένωση στα κόπρανα
- Προηγηθείσα εξέταση βαριούχου υποκλυσμού με παθολογικά αποτελέσματα που απαιτούν περαιτέρω έλεγχο
- Σιδηροπενική αναιμία
- Ιστορικό παρουσίας αδενώματος στο παχύ έντερο (μονό ή πολλαπλά)
- Ασυμπτωματικοί άνδρες και γυναίκες, ηλικίας 50 ετών και άνω στα πλαίσια screening
- Ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό κακοήθειας παχέος εντέρου ή ιστορικό συνδρόμων πολυποδίασης ( FAP, HNPCC, Gardner)
Αντενδείξεις
- Αιμοδυναμικά ασταθείς ασθενείς με επεισόδια αιμορραγίας από το ορθό
- Διάτρηση παχέος εντέρου και εικόνα οξείας κοιλίας
- Οξεία εκκολπωματίτιδα
- Διαταραχές πηκτικότητας που δεν έχουν ρυθμιστεί
- Θρομβοπενία
- Καρδιακά και αναπνευστικά προβλήματα μη ρυθμισμένα
Περιορισμοί εξέτασης
Σχηματική απεικόνιση κολονοσκόπησης
Η εξέταση πραγματοποιείται με την είσοδο οργάνου κατάλληλης διαμέτρου και μήκους ώστε να είναι δυνατή η εξέταση του παχέος εντέρου σε όλη την έκτασή του, το οποίο φέρει οπτικές ίνες. Δηλαδή, με το όργανο αυτό ο εξεταστής ενδοσκόπος μπορεί και βλέπει σε οθόνη τον αυλό του οργάνου και να κάνει παρατηρήσεις σχετικά με πιθανές ανωμαλίες του βλεννογόνου. Υπάρχουν άκαμπτα και εύκαμπτα ενδοσκόπια, αλλά τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιούνται σχεδόν κατά αποκλειστικότητα τα εύκαμπτα τα οποία και πλεονεκτούν. Ο ασθενής κατά την εξέταση γυρίζει στα πλάγια και το όργανο προωθείται διαμέσου του ορθού. Κατά την εξέταση ο ενδοσκόπος εισάγει από καθετήρα του κολονοσκοπίου αέρα στον αυλό, ο οποίος φουσκώνει κι έτσι γίνεται πιο εύκολη η επισκόπηση του εντέρου. Λόγω της πιθανότητας να μη γίνει ανεκτή η εξέταση από τους ασθενείς, πριν της έναρξή της χορηγείται στους εξεταζόμενους ήπια καταστολή. Η διάρκεια της εξέτασης κυμαίνεται από 15 έως 60 λεπτά της ώρας.
Προετοιμασία
Εικόνα από κολονοσκόπηση, όπου απεικονίζεται ο φυσιολογικός βλεννογόνος του παχέος εντέρου
Την προηγούμενη ημέρα από την εξέταση, ο ασθενής θα πρέπει να ακολουθήσει συγκεκριμένη δίαιτα με υδαρείς τροφές (νερό, τσάι, σούπα, αφεψήματα) Απαραίτητος είναι και ο πλήρης καθαρισμός του αυλού του εντέρου από το περιεχόμενο και αυτό γίνεται με ειδικά καθαρτικά σκευάσματα που χορηγούνται από το στόμα μαζί με νερό. Επειδή η χορήγησή τους απαιτεί την κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων νερού, θα πρέπει η διάρκεια της προετοιμασίας να είναι αρκετή ώστε το νερό να μην καταναλωθεί γρήγορα και προκαλέσει δυσφορία στον εξεταζόμενο. Παράλληλα, πολλοί ενδοσκόποι συστήνουν και υποκλυσμό το πρωί της εξέτασης. Η προετοιμασία εντέρου θεωρείται πλήρης όταν οι κενώσεις του ασθενούς είναι υδαρείς διαρροϊκές ή καθαρές (διαυγείς).. Επειδή πολλοί ασθενείς λαμβάνουν συστηματικά φαρμακευτική αγωγή για άλλα προβλήματα υγείας, συνήθως χωρίς να σχετίζονται αυτά με την κολονοσκόπηση, θα πρέπει να ενημερώνεται ο εξεταστής για αυτά με λεπτομέρεια. Κάποια σκευάσματα, ιδιαίτερα τα σχετιζόμενα με την πήξη του αίματος και τα αντιφλεγμονώδη θα πρέπει να διακόπτονται πριν την εξέταση προς αποφυγή παρενεργειών. Επίσης οι ασθενείς θα πρέπει να ενημερώνουν το γιατρό τους για τυχόν ιστορικό αλλεργικών αντιδράσεων.
Αφαίρεση πολυπόδων
Οι πολύποδες είναι ανώμαλες διογκώσεις του βλεννογόνου του εντέρου με καλοήθη συνήθως μορφολογία. Μπορεί να έχουν και μίσχο, γεγονός το οποίο διευκολύνει την αφαίρεσή τους. Ποικίλουν ως προς το μέγεθός τους από λίγα χιλιοστά μέχρι μερικά εκατοστά και μπορεί να αποφράσουν τον αυλό και να εμποδίζουν τον προώθηση των κοπράνων. Δεδομένου ότι είναι αδύνατον να είναι σίγουρος ο εξεταστής για το αν ο πολύποδας είναι καλοήθης ή κακοήθης, η αφαίρεση των πολυπόδων είναι απαραίτητη. Η αφαίρεσή τους γίνεται με τη βοήθεια ειδικών οργάνων που εισάγονται διαμέσου του κολονοσκοπίου που καλούνται βρόγχοι και μπορούν να αφαιρούν τους πολύποδες.
Εναλλακτικά, αν η αφαίρεση όλου του πολύποδα δεν είναι δυνατή, μπορεί να ληφθεί μια απλή βιοψία με λαβίδα μέσω του κολονοσκοπίου. Τέλος, η αφαίρεση μπορεί να γίνει και μέσω καλωδίου ηλεκτροδιαθερμίας το οποίο προσαρμόζεται στο ενδοσκόπιο.
Εικόνα από κολονοσκόπηση, όπου αναγνωρίζεται πολυποειδές μόρφωμα
Μετά την εξέταση
Ο ασθενής θα πρέπει πριν φύγει από το εξεταστικό κέντρο να ελεγχθεί ότι είναι σε καλή κατάσταση, ειδικά αν έχει λάβει καταστολή και παράλληλα να ενημερωθεί ότι δεν θα πρέπει να οδηγήσει για μερικές ώρες. Υπάρχει πιθανότητα να αισθανθεί κοιλιακό άλγος λίγη ώρα μετά την εξέταση ή φούσκωμα λόγω της εμφύσησης αέρα κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Αν και δεν υπάρχουν διαιτητικοί περιορισμοί μετά από μια κολονοσκόπηση, συνήθως συνιστάται στους ασθενείς η κατανάλωση ελαφρού γεύματος κατά τη διάρκεια της ίδιας ημέρας.
Πιθανές επιπλοκές
Η κολονοσκόπηση είτε ολική είτε με τη μορφή της ορθοσιγμοειδοσκόπησης καθώς και η πολυπεκτομή είναι γενικά ασφαλείς εξετάσεις, όταν πραγματοποιούνται από έμπειρους εξεταστές. Μια πιθανή επιπλοκή είναι το παρατεταμένο αίσθημα δυσφορίας για μερικές ώρες μετά την εξέταση, λόγω της εμφύσησης του αέρα κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Το αίσθημα αυτό υποχωρεί μετά την αποβολή των πρώτων αερίων. Άλλη ανεπιθύμητη ενέργεια, ιδιαίτερα μετά από πολυπεκτομή είναι η αιμορραγία και συνήθως είναι περιορισμένη. Η αιμορραγία μπορεί να σταματήσει χωρίς επέμβαση ή να ελεγχθεί μέση της κολονοσκόπησης με απολίνωση ή διαθερμία. Σοβαρότερη επιπλοκή είναι η διάτρηση του παχέος εντέρου που απαιτεί άμεση χειρουργική επέμβαση. Ο εξεταστής οφείλει να αντιληφθεί έγκαιρα την παρουσία της επιπλοκής ώστε να μην κινδυνεύσει ο ασθενής.